สุมาครัวตานและโอกาสเวนตาน

พิธีการในล้านนาก่อนที่จะถวายจตุปัจจัยไทยทานนั้นจะต้องมีการกล่าวบทสูมาครัวตานก่อนทุกครั้งวัตถุประสงค์ก็เพื่อขอขมาต่อเครื่องไทยทานนั้นๆ เพราะบางครั้งขณะที่เราห้างดาครัวอยู่นั้นอาจจะมีการพูดจาที่ไม่ดีหรือเดินข้ามสิ่งของครัวตานนั้นๆโดยที่เราไม่ได้ตั้งใจ เมื่อเราจะนำมาถวายพระเราจึงต้องมีการสูมาครังตานก่อน การสูมาครัวตานเปิ้นการกล่าวถึงของตานต่างๆและกล่าวว่าใครเป็นคนถวายและจะอุทิศไปให้ใคร และเป็นถ้อยทำนองที่ไพเราะ คล้ายกับการอ่านธรรมของพระสงฆ์ คุณค่าและความสำคัญของ บทเวนทาน ที่มีต่อคนและสังคมล้านนา เป็นการกล่าวรายงานเกี่ยวกับรายละเอียดในการถวายทานครั้งนั้นๆให้ผู้มาร่วมงานได้ทราบ แสดงให้เห็นว่าการทำบุญถวายทานเสร็จสิ้นสมบูรณ์แบบแล้ว กล่าวคือ คนล้านนาจะเชื่อว่าในการทำบุญถวายทานครั้งใด หากยังไม่ได้มีการกล่าวคำเวนทาน ถือว่ายังไม่เสร็จสิ้นขั้นตอน (ภาษาท้องถิ่นเรียกว่า “บ่แล้วใจ” หมายถึง ยังเกิดความรู้สึกค้างคาใจอยู่) อีกทั้งยังแสดงถึงความศักดิ์สิทธิ์ของพิธีกรรม เพราะคนล้านนาเชื่อว่าเมื่อมีการกล่าวบทเวนทานก็จะทำให้พิธีกรรมนั้นดูศักดิ์สิทธิ์มากกว่าการยกเครื่องไทยทานไปประเคนแต่เพียงอย่างเดียว นอกจากนั้นยังเชื่อว่าการกล่าวเวนทานเปรียบเสมือนสื่อที่จะเชื่อมโยงให้อานิสงส์อันเกิดจากการถวายทานในครั้งนั้นส่งต่อไปถึงผู้ที่อยู่อีกภพภูมิหนึ่งซึ่งอาจจะเป็นเทพ เทวดา หรือดวงวิญญาณผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว ให้ได้รับอานิสงส์เหล่านั้นด้วย และยังเป็นช่องทางในการสอดแทรกความรู้ให้แก่ผู้ฟัง โดยเรื่องที่จะนำมาสอดแทรกลงไปนั้นขึ้นอยู่กับผู้แต่งแต่ละสำนวนจะเห็นว่ามีความเหมาะสม ซึ่งอาจมีทั้งการอธิบายถึงมูลเหตุในการประกอบพิธีกรรม การให้ความรู้และเสริมสร้างปัญญาแก่ผู้ฟัง การปลูกฝังทัศนคติและแบบแผนในการปฏิบัติตนเนื่องในพิธีกรรมต่างๆ